Zaman algısı yaşantıların, duyguların ve deneyimlerin sayı ve süresinin öznel olarak tahmin edilebilmesini ve/veya algılanmasını ifade eder. Zaman için ne bir duyu organı ne de bir uyaran olmasına karşın bir zaman duyusundan bahsedilir. Psikolojide "öznel zaman tahmini", "zaman yaşantısı" ve "zaman davranışı" arasında ayrım yapılır.
Zaman davranışı[]
Zaman davranışı belli zaman aralıklarının oluşturulması ve sürdürülmesidir. Araştırmalara göre zaman davranışı uyku ve hipnoz sırasında uyanıklık durumuna göre daha kesin ve daha az hatalı olarak ortaya çıkmaktadır. Buradan hareketle fizyolojik beden fonksiyonlarına bağlı çalışan bir "iç saatin" varolduğu kabul edilir. Bu kabulü destekleyen başka bir bulgu da kimi ilaçların kullanımının gerek zaman davranışını, gerekse de zaman tahminini etkilemesidir. Uygun bir alıştırmayla uyku sırasında belli bir zaman aralığı içinde kalmak ve tespit edilen zamanda uyanmak mümkündür. Zaman yaşantısı ve öznel zaman tahmini deneyimlere, duygulara, ihtiyaçlara, beklentilere ve yaşantının türüne bağlıdır.
Zaman yaşantısı[]
Zaman yaşantısı terimi zaman aralıklarının ve zamansal sıralamanın (geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek) bilinçli bir şekilde algılanmasını ifade eder. Algılanabilir en kısa süre dışında zaman yaşantısı hafıza performansına bağlıdır. Çocuklar ilk olarak ortalama 8 yaşından itibaren geniş zaman dilimlerinin zamansal sıralamasını doğru olarak vermeye başlarlar.
Öznel zaman tahmini[]
Nesnel saat ve öznen karşılatırılmasıyla zaman algısı ya da öznel zaman tahmini ölçülür. Ana akım araştırmalar geçen zamanın olduğundan daha uzun tahmin edilmesinin kadınlarda daha sık ortaya çıktığını ileri sürer. Ayrıca gergin beklentilerde, sıkıntılarda ve depresyon gibi farklı psişik durumlarda da zamanın aşırı tahmini gözlenebilir. Geçen zamanın olduğundan daha az tahmin edilmesi daha çok olumlu yaşantılarda, küçük gruplarda, değişiklik içeren uygulamalarda ve sakinleştirici ilaçların alınması durumunda gözlenir.